تاریخ درج یکشنبه 25 دي 1401 در 14:20 کد خبر : 2636
ف

عملیات بیت المقدس 2

عملیات بیت المقدس 2

درمنطقه سلیمانیه و ماووت عراق-1366

عملیات بیت المقدس 2

 

شناسنامه عملیات : 

نام عملیات

بیت‌المقدس 2

رمز عملیات

یا زهرا (س)

منطقه عملیات

سلیمانیه – ارتفاع قمیش

زمان عملیات

1366/10/25 تا 1366/11/2

هدف

پیش‌روی به سمت شهر سلیمانیه، سد دوکان و قلعه دیزه عراق.

نوع عملیات

گسترده

فرماندهی عملیات

 سپاه پاسداران انقلاب اسلامی

سازمان عملیات

 سپاه پاسداران انقلاب اسلامی

استعداد نیروهای درگیر خودی

104 گردان پیاده شامل: لشکرهای 5، 6، 10، 21، 27، 31، 32،52، 57 ، 55،  و تیپ های 12، 18، 35، 48. یک گردان زرهی به همراه سه تیپ توپخانه

استعداد نیروهای درگیر دشمن

32 گردان پیاده، 4 گردان کماندویی، 4 گردان زرهی، 1 گردان مکانیزه و 6 گردان توپخانه

نتایج عملیات

- تصرف بیش از 70 درصد اهداف عملیات و ارتفاعات ویولان، گلاله، پنجه‌ای گوجار، یال چپ گوجار قمیش

- فراهم شدن امکان تردد نیروهای قرارگاه رمضان به مناطق آزاد شده

تلفات دشمن

حدود 2500 کشته و 785 اسیر

خسارات دشمن

انهدام 15 دستگاه تانک و نفربر، 30 دستگاه خودرو و 2 دستگاه مهندسی.

غنائم

15 دستگاه تانک و نفربر، 8 دستگاه خودرو و 8 دستگاه مهندسی

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

شرح مختصر نبرد : 

مقدمه

موفقیت‌های به دست آمده یگان‌های نظامی جمهوری اسلامی ایران، در عملیات‌های جبهه شمال غرب وضعیت جدیدی را فراهم آورد و فرماندهان سپاه را بر آن داشت، برای خروج از بن‌بست جبهه جنوب منطقه شمال غرب را برای عملیات انتخاب کنند تا بلکه بتوان با تجزیه دشمن زمینه لازم را برای وارد آوردن ضربات بعدی به ارتش عراق در جبهه جنوب فراهم آورد. برهمین اساس، جبهه جنوب همچنان اهمیت اصلی خود را حفظ کرده بود، ولی در زمستان سال 1366 اولویت عملیات بزرگ از جبهه جنوب به جبهه شمال غرب تغییر یافت و عملیات بیت المقدس2 به عنوان بستر اصلی این مقصد انتخاب شد.

اهداف عملیات

پیش‌روی به سمت شهر سلیمانیه و سد دوکان و قلعه دیزه عراق.

موقعیت منطقه

منطقه مورد نظر برای عملیات، در شمال سلیمانیه قرار داشت. این منطقه از سمت شمال به ارتفاعات گرده‌رش و ویولان، از جنوب به ارتفاعات الاغلو، دولبشک و باش قلعه، از غرب به ارتفاع گوجار، و از شرق به ارتفاعات آمدین و گلان منتهی می‌شود. رودخانه قلعه چولان این منطقه را به دو قسمت شرقی و غربی تقسیم کرده است و از شمال تا جنوب منطقه عملیاتی امتداد دارد. عقبه نزدیک منطقه، شهر بانه است که از طریق جاده کاگر - بانه به منطقه عملیاتی متصل می‌شود.

استعداد دشمن

دشمن که در انتظار انجام عملیات بزرگ ایران در جبهه جنوب بود، حمله احتمالی در جبهه شمالی را تنها از محور آمدین و آن هم به صورت محدود تصور می‌کرد. بر همین اساس، خط آمدین را تقویت کرده و نسبت به هرگونه تحرکی در این محور هوشیار بود.

اگرچه با شروع عملیات نیز نیروی قابل توجهی به منطقه اعزام نشد، لیکن با هجوم قوای ایران - در مرحله دوم عملیات - به ارتفاع مهم الاغلو و دولبشک چندین یگان دشمن وارد منطقه شد. در مجموع، یگان‌هایی که در منطقه عملیاتی بیت المقدس 2 حضور یافتند، به قرار ذیل می‌باشد:

- تیپ‌های 73، 81، 83، 603، 706 و 412 پیاده؛

- تیپ‌های 1 و 2 کماندویی از سپاه یکم؛

- تیپ 3 نیروی مخصوص گارد ریاست جمهوری؛

- تیپ‌های 66 و 68 نیروی مخصوص؛

- یک گردان تانک از تیپ 70 زرهی؛

- گردان تانک 7 نیسان؛

- گردان کماندویی لشکر 39؛

- گردان کماندویی لشکر 41؛

- گردان کماندویی لشکر 44؛

- گردان‌های 53 و 669 توپخانه.

 

سازمان رزم خودی

بر اساس استعداد 104 گردان پیاده، سازمان رزم عملیات با فرماندهی قرارگاه خاتم‌الانبیاء(ص) به شکل زیر تنظیم شد:

قرارگاه نجف:

لشکر 5 نصر با 12 گردان؛

لشکر 6 پاسداران با شش گردان؛

لشکر 21 امام رضا(ع) با 10 گردان؛

لشکر 55 ویژه شهدا با شش گردان؛

تیپ مستقل 18 الغدیر با پنج گردان؛

تیپ مستقل 35 امام حسن(ع) با 8 گردان؛

تیپ مستقل 12 قائم(عج) با پنج گردان؛

تیپ مستقل 48 فتح با پنج گردان.

تیپ مستقل 61 توپخانه محرم.

قرارگاه قدس:

لشکر 57 حضرت ابوالفضل(ع) با چهار گردان؛

لشکر 52 قدس با پنج گردان؛

لشکر 10 سیدالشهدا(ع) با 15 گردان؛

لشکر 27 محمدرسول‌الله(ص) با هشت گردان؛

لشکر 31 عاشورا با هشت گردان؛

لشکر 32 انصارالحسین با هفت گردان؛

تیپ مستقل 20 زرهی رمضان با دو گروهان تانک و نفربر؛

تیپ مستقل 40 توپخانه رسالت.

 

طرح عملیات

اهداف عملیات طی چند مرحله تحقق می‌یافت.

مرحله اول، ارتفاعات ویولان، دشت هرمدان، یال‌های ابتدای ارتفاع گوجار و یال‌های مقابل این ارتفاع - که بر ارتفاع و تنگه الاغلو تسلط داشت - و نیز ارتفاعات الاغلو، قمیش و دولبشک به همراه تنگه دولبشک - الاغلو می‌بایست تصرف می‌شد.

مرحله دوم، بنابه وضعیت موجود، پیش‌روی به طرف ارتفاعات موکبه و قیوان انجام می‌شد.

مرحله سوم نیز عملیات به سمت سد دوکان ادامه می‌یافت. لازم به ذکر است دو مرحله اخیر هنگامی انجام می‌شد که وضعیت دشمن و زمان‌بندی دست‌یابی به اهداف مرحله اول طبق برنامه تعیین شده پیش رفته و خللی در آن وارد نشود.

 

شرح عملیات

به رغم مشکلات بسیاری که برای اجرای عملیات در فصل سرما و یخبندان و در میان ارتفاعات صعب العبور وجود داشت، تلاش‌های وسیعی به منظور فراهم‌سازی مقدمات عملیات انجام گرفت. همچنین علاوه بر اقدامات شناسایی و طراحی عملیات، فعالیت‌های گسترده‌ای برای بازنگه داشتن جاده‌ها در مقابل ریزش برف انجام شد. علاوه بر این برای تردد دو لشکر در محور قمیش، پلی روی رودخانه قلعه چولان نصب شد.

سرانجام، پس از جابه‌جایی نیروها، عملیات در ساعت 01:15 بامداد 1366/10/25 با رمز مبارک "یازهرا" آغاز شد. ابتدا یگان‌های قرارگاه نجف و سپس یگان‌های قرارگاه قدس در سه محور ویولان، دشت هرمدان و ارتفاع قمیش به مواضع دشمن هجوم بردند. قرارگاه قدس در آغاز حمله، در محور چپ (قمیش و یال قشن) موفق شد اهداف خود را تصرف کند، ولی دست‌یابی به ابتدای ارتفاع دولبشک - که پیش‌بینی شده بود در شب اول تصرف شود تا به عنوان جای پا برای ادامه عملیات مورد استفاده قرار گیرد - به دلیل مشکلاتی همچون طولانی بودن مسیر، عدم شناسایی و ... میسر نشد. در ادامه عملیات، این قرارگاه توانست بر مشکلات فائق آید و تا ظهر روز اول ماموریت مرحله اول خود را به میزان زیادی انجام دهد.

قرارگاه نجف نیز در ساعات نخست عملیات به جز قله اصلی ویولان و قلل گلاله و گوجار بقیه اهداف خود را تصرف کرد و سپس کوشید به تنگه و ابتدای الاغلو دست یابد.

عملیات در حالی انجام می‌شد که تحرک موثری از دشمن مشاهده نمی شد. این وضعیت که ناشی از عدم تصور او از حمله ایران در جبهه شمالی بود، تا پایان در روز اول عملیات ادامه یافت.

در ادامه مرحله اول عملیات، در شب دوم، قرارگاه قدس از سمت "آمدین" و "تنگه دولبشک" وارد عمل شد و موفق گردید خط دشمن را در محور آمدین شکسته و به مواضع عراق رخنه کند، ولی به دلیل عدم پاک‌سازی کامل مواضع و مقاومت و سیاست دشمن نتوانست خط را به طور کامل پاک‌سازی کند. در هجوم به تنگه دولبشک نیز رزمندگان به دلیل عدم شناسایی کافی و تاریکی مطلق، نتوانستند خط اول دشمن روی دولبشک را دور بزنند، به همین دلیل، به مواضع اولیه خود بازگشتند. قرارگاه نجف نیز در این شب وارد عمل شد و از ساعت 01:30 بامداد از درون تنگه قمیش، نزدیک روستا، حرکت کرده و تا حدود ساعت 03:30 بامداد فقط توانست به نزدیکی تنگه الاغلو برسد که کمبود زمان، عدم شناسایی و ... امکان انجام عملیات را منتفی ساخت و به شب بعد موکول کرد.

در شب سوم و در مرحله دوم عملیات، هم زمان با آغاز تعرض یگان‌های پیاده، آتش توپخانه روی حدفاصل الاغلو - دولبشک متمرکز شد. سپس، نیروهای قرارگاه قدس به ابتدای دولبشک و نیروهای قرارگاه نجف به بیش از نیمی از ارتفاع الاغلو دست یافتند.

پس از عدم موفقیت قوای خودی برای تصرف کامل دو ارتفاع حساس دولبشک و الاغلو - که می‌توانست دشمن را در وضعیت نامناسبی قرار دهد - در حالی که فرماندهان قرارگاه‌ها و یگان‌ها در صدد برآمده بودند آخرین سعی خود را در شب چهارم برای پشت سرگذاردن این دو ارتفاع به کار ببرند، عراق در بعدازظهر روز سوم به قسمتی از مواضع تثبیت نشده قرارگاه قدس پاتک کرده و بخشی از نیروهای این قرارگاه را عقب راند و سپس به تقویت ابتدای الاغلو و تنگه دولبشک مبادرت ورزید. در ادامه نیز توانست قله اصلی الاغلو را بازپس گیرد. متقابلاً، قوای خودی که به دلیل عدم وجود جاده از پشتیبانی وسایل مهندسی، مهمات و ... بی‌بهره بودند و سرمای شدید نیز آنها را آزار می‌داد، عقب نشینی کردند. در نتیجه، دشمن موفق شد خود را به دهانه تنگه الاغلو برساند و دو گردان از نیروهای قرارگاه نجف را در محاصره قرار دهد. این دو گردان توانستند ساعتی بعد با استفاده از دامنه شمال گوجار که دور از دید و تیر عراقی‌ها بود، به عقب بازگردند.

در شب چهارم، قرارگاه نجف با به کارگیری دو یگان خود ضمن تصرف مواضع مورد نظر اگرچه توانست به نزدیکی قله الاغلو برسد، اما به دلایلی همچون ابهام نسبت به امکان استقرار، عدم پشتیبانی لازم، وضعیت جاده، بارش سنگین برف و ... از ادامه پیش‌روی صرف نظر کرد.

از شب پنجم، ضمن قطع بارش برف، آسمان منطقه صاف شد و زمینه مناسب برای فعالیت هوایی فراهم آمد. به این ترتیب، جنگنده‌های دشمن طی دو، سه نوبت منطقه را بمباران کردند. در اوایل صبح نیز عراق در محور آمدین پاتک کرد که ناموفق بود.

طی روز ششم، عراقی‌ها دوبار به قمیش و یک بار به بالوسه پاتک کردند و فقط توانستند خط اول خودی در بالوسه را تصرف کنند که پس از ساعاتی این خط مجدداً در اختیار نیروهای ایران قرار گرفت.

در شب هفتم و در مرحله سوم عملیات، قوای خودی مجدداً در محورهای الاغلو و دولبشک وارد عمل شده و موفق گردیدند ضمن پیش‌روی در داخل تنگه الاغلو، روی یال‌های چپ تا موازی قله اصلی الاغلو و نیز روی یال گوجار مستقر شوند. نزدیک صبح هم یال پایین قمیش پاک‌سازی شد، ولی نیروها نتوانستند روی دولبشک مستقر شوند. پس از موفقیت به دست آمده، در حالی که فرماندهی عملیات در صدد بود تا در شب بعد، ادامه ارتفاع الاغلو را تصرف کرده و ارتفاع دولبشک را نیز از ناحیه عقبه آن دور بزند، امّا پاتک دشمن در صبح روز هفتم، نیروها را مجبور کرد به غیر از گوجار از سایر مواضع به دست آمده عقب‌نشینی کنند. شب بعد، نیروهای خودی به مواضع دشمن تعرض کردند، که ناموفق بود. پس از آن، دشمن با پاتک دیگری توانست مابقی نیروهایی را که بر تنگه الاغلو مشرف بودند، عقب براند. این وضع موجب شد تا فرماندهی در اصرار به ادامه عملیات تجدید نظر کند. به این ترتیب، عملیات متوقف شد و نیروها به تثبیت مواضع متصرفه پرداختند.

 

نتایج عملیات

1- در این عملیات ضمن تصرف بیش از 70 درصد از اهداف و زمین‌هایی همچون ارتفاعات ویولان، گلاله، پنجه‌ای گوجار، یال چپ گوجار قمیش و ...، امکان تردد نیروهای قرارگاه رمضان به مناطق آزادشده در داخل خاک عراق فراهم شد.

2- به اسارت درآمدن 785 تن کشته و زخمی شدن 2500 تن از نیروهای عراقی.

3- انهدام 15 دستگاه تانک و نفربر، 30 دستگاه خودرو و دو دستگاه مهندسی.

4- به غنیمت درآمدن 15 دستگاه تانک و نفربر، 8 دستگاه خودرو و 8 دستگاه مهندسی.


فهرست منابع و مآخذ

1- گزارش 672 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، گزارش عملیات بیت‌المقدس 2 جلد اول.

2- گزارش 0673 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، گزارش عملیات بیت‌المقدس 2، جلد دوم.

3- گزارش 889 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، گزارش عملیات بیت‌المقدس 2.

4- سند 98059 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، 1366/10/27.

5- سند 029956 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، 1366/10/27.

6- سند 117218 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، 1367/3/14.

7- سند 29783 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، 1366/9/25.

8- مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، شلمچه تا حلبچه، محمد درودیان.

9- مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، گزارش اجمالی 38 عملیات بزرگ، ابوالقاسم حبیبی، تهران: جزوه داخلی.

10- مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، کارنامه نبردهای زمینی، محسن رشید و حسن دری، تهران، 1381.

11- مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، اطلس جنگ ایران و عراق ـ فشرده نبردهای زمینی، محسن رشید، چاپ دوم 1389.

12-مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، تنبیه متجاوز، حسین اردستانی، تهران، 1384.


منطقه عملیاتی بیت المقدس 2 در شمال سلیمانیه قرار داشت و شامل ارتفاعات ویولان ،گوجار،قمیش ،دولبشک ، الاغلو و آمدین می شد. این عملیات به منظور پیشروی به سمت جنوب و غرب منطقه و با هدف کنترل شهر سلیمانیه و نزدیک شدن به سد دوکان در منطقه فلعه دیزه طرح ریزی شد . اجرای چند عملیات نا منظم توسط سپاه در مناطق کوهستانی شمال عراق و به ویژه  در فصل زمستان ، این امکان را فراهم کرد که نیروی زمینی سپاه، عملیات منظم جدیدی را  برای اجرا در زمستان 1366 طرح ریزی نماید.

پس از انجام شناسایی های لازم، عملیات بیت المقدس2 در 25 دی ماه با رمز "یا زهرا (س)" در منطقه ای به وسعت 130 کیلومتر مربع در جنوب غربی سردشت اجرا شد اما به علت بارش برف سنگین و سرمای شدید، رزمندگان اسلام به تمامی هدف های تعیین شده نرسیدند و فقط موفق شدند ارتفاعات قمیش- شاخ بالوسه- یولان و تنگه گوجار را در شمال شرقی سلیمانیه عراق تصرف کنند. در این عملیات 2500 نفر از نیروهای عراقی کشته و زخمی شدند و 920 نفر نیز به اسارت نیروهای عمل کننده در آمدند.

منبع: اطلس راهنما 12- آذربایجان غربی در جنگ با ضد انقلاب و دفاع ،صفحه 188

جبهه نبرد: بانه-سردشت

 

مرکز نیکوکاری
جهادی
هیئت نوجوانان
خادمین
کتاب خانه
پیروان عترت
انصارالقیامه
مزار شهدا
دارالقرآن